Η υγρασια... σβηνει τις ‘4 εποχες’ του Ν. Γυζη

Μοναδικές τοιχογραφίες του κορυφαίου ζωγράφου της νεότερης Ελλάδας, Νικολάου Γύζη, στον ξενώνα δίπλα στο «Παλατάκι» Χαϊδαρίου, που άντεξαν 150 χρόνια, αρχίζουν τώρα να καταστρέφονται από την υγρασία και ολόκληρα κομμάτια σοβάδων από το έργο καταλήγουν πλέον στο πάτωμα!

Τοιχογραφίες ανεκτίμητης αξίας, που έπεσαν και αυτές θύματα της οικονομικής κρίσης, αλλά κυρίως της αδιαφορίας των αρμοδίων.
Η συντελούμενη ήδη καταστροφή αυτού του σπουδαίου έργου της πολιτιστικής μας κληρονομιάς με την ονομασία «Τέσσερις εποχές», του Ν. Γύζη (δημιουργού και των περίφημων έργων «Κρυφό σχολειό», «Παιδικοί αρραβώνες» κ.ά., που έφτασε να γίνει καθηγητής το 1883 στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου), δεν έχει καταστεί δυνατό να αποτραπεί, ούτε και με τη λειτουργία του κλιματιστικού μηχανισμού που υπάρχει στον χώρο για να κρατά σταθερή τη θερμοκρασία.
Το πρόβλημα μάλιστα επιδεινώθηκε και πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις μετά την κατακλυσμιαία βροχόπτωση της 22ας Φεβρουαρίου.
Ο Δήμος Χαϊδαρίου, όπως εξηγεί στο «Εθνος της Κυριακής» ο δήμαρχος Δημήτρης Μαραβέλιας, έχει στείλει κατ' επανάληψη επιστολές στο υπουργείο Πολιτισμού, εκπέμποντας SOS για το πρόβλημα, και περιμένει...
Στο μεταξύ, από τις τεχνικές υπηρεσίες του δήμου λαμβάνονται έκτακτα μέτρα στεγανοποίησης των τοίχων με ειδικά υλικά, αναμένοντας πάντα και την παρέμβαση της Πολιτείας.
«Χρειάζεται άμεση κινητοποίηση ειδικών συντηρητών», μας εξηγεί, ανήσυχος για την καταστροφή που είναι σε εξέλιξη, ο αρχιτέκτονας - μηχανικός, πρώην αντιδήμαρχος και γνωστός ερευνητής ιστορικών ντοκουμέντων για το Χαϊδάρι, Γιάννης Ιγγλέσης.
«Χωρίς χρονοτριβή, να κάνουν αυτοψία του χώρου ειδικοί, ενδεχομένως και του υπουργείου Πολιτισμού, ή ακόμη μπορεί να βοηθήσει και η εμπειρία ειδικών της Εθνικής Πινακοθήκης και να δρομολογηθεί η θεραπεία του προβλήματος».
Το «Εθνος της Κυριακής» είχε αποκαλύψει πριν από 11 χρόνια, στις 26 Μαΐου του 2002, με δημοσίευμά του, ότι «το χαμένο έργο του Νικολάου Γύζη», που αναζητούνταν από τους ειδικούς για πάνω από έναν αιώνα, βρέθηκε τυχαία στο Παλατάκι Χαϊδαρίου» και τονιζόταν η ανάγκη συντήρησης και αξιοποίησής του.
Πράγματι, ο τότε δήμαρχος Κυριάκος Τηνιακός προώθησε το αίτημα αποκατάστασης και προχώρησε με χρηματοδότηση του υπουργείου Πολιτισμού, τόσο η αποκατάσταση του νεοκλασικού «ξενώνα» όσο και η συντήρηση και αποκατάσταση από ειδικούς συντηρητές, του έργου, που ολοκληρώθηκε το 2006.
Απομεινάρια
«Ακριβώς δίπλα στο νεοκλασικό, μας δείχνει ο Γ. Ιγγλέσης τα απομεινάρια μιας πλακόστρωτης επιφάνειας και τις βάσεις που ακόμα σώζονται, όπου στηριζόταν μια μεταλλική πέργολα, με αναρριχώμενα φυτά και ήταν διακοσμημένη ως ενιαίος χώρος από τέσσερις συνθέσεις μαρμάρινων γλυπτών, τα οποία ήταν σιντριβάνια.
Αυτήν ακριβώς την πέργολα, με τις σιδεριές, τα άνθη και τα πουλιά, ο Νικόλαος Γύζης, σε ηλικία 23 ετών, το 1862, λίγο πριν εγκατασταθεί οριστικά στο Μόναχο, μετέφερε εικαστικά και αναπαρέστησε στο εσωτερικό του κτιρίου, που τότε αποτελούσε την τραπεζαρία του ξενώνα, κατά παραγγελία του τότε ιδιοκτήτη του κτήματος του Χαϊδαρίου, τραπεζίτη Νικολάου Νάζου, που έμελλε να γίνει αργότερα και πεθερός του, καθώς παντρεύτηκε την κόρη του Αρτεμη.
Στην κάθε πλευρά της τραπεζαρίας αναπαράστησε με τη μορφή νεαρών κοριτσιών την άνοιξη στον ανατολικό τοίχο, το καλοκαίρι στον δυτικό, το φθινόπωρο στον νότιο και τον χειμώνα στον βόρειο.
Η μερική καταστροφή του έργου είχε ήδη συντελεσθεί και στα χρόνια που ο χώρος ήταν λειτουργικός, καθώς ο «Χειμώνας» του βόρειου τοίχου, άγνωστο πότε, μετατράπηκε σε παράθυρο!
Κάποια περίοδο ο χώρος μετατράπηκε σε αποθήκη και σε βιοτεχνικό εργαστήριο. Οι κατά καιρούς χρήστες του, που προφανώς αγνοούσαν τη σημασία του σπουδαίου εικαστικού έργου, έκριναν ότι για να καλλωπιστεί ο χώρος, χρειαζόταν πότε πότε και ένα? καλό ασβέστωμα! Ετσι, όμως, «προστατεύτηκε» και το έργο.
SOS εκπέμπει ο Δήμος
Πλήθος επιστολές για το πρόβλημα έχει στείλει ο Δήμος Χαϊδαρίου στο υπουργείο Πολιτισμού, ενώ δρομολογούνται και έκτακτα μέτρα από τις τεχνικές υπηρεσίες του δήμου. Συγκεκριμένα, ο δήμαρχος Δημήτρης Μαραβέλιας λέει στο «Εθνος της Κυριακής»:
«Η αναστήλωση του κτιρίου έγινε κατά τα έτη 2003-2005. Το έργο εντάσσεται σε ευρύτερη μελέτη του χώρου που αφορά και τη συντήρηση-αποκατάσταση φθορών και στο κτίριο "Παλατάκι" με απώτερη επιδίωξη να ενταχθεί στο πρόγραμμα ΕΣΠΑ.
Υστερα από έκθεση αυτοψίας η οποία πραγματοποιήθηκε στο κτίριο, από την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου Χαϊδαρίου, αμέσως μετά τη νεροποντή της 22ας Φεβρουαρίου, για την εξάλειψη της υγρασίας που επηρεάζει τις τοιχογραφίες "Τέσσερις εποχές" του Ν. Γύζη στο ισόγειο του διατηρητέου κτιρίου, σχεδιάζονται οι εξής εργασίες:
Εκσκαφή περιμετρικά και εξωτερικά της εν λόγω αιθούσης, στις τρεις ελεύθερες πλευρές της, δημιουργώντας χαντάκι βάθους 80 εκ. και πλάτους 50 εκ., καθαιρώντας κάθε είδους πλακόστρωση που ήδη υπάρχει στην επιφάνεια. Αφού αποκαλυφθεί η θεμελίωση της λιθοδομής του κτιρίου, θα γίνουν οι παρακάτω εργασίες υγρομόνωσης:

• Τοποθέτηση μεμβράνης υγρομόνωσης με τη βοήθεια ειδικής μαστίχας.
• Τοποθέτηση γαιοϋφάσματος.
• Συμπλήρωση του χαντακιού με μπετόν 16/20.
• Αποκατάσταση της πλακόστρωσης.

Οι τεχνικές αυτές παρεμβάσεις έχουν δρομολογηθεί από τον Δήμο Χαϊδαρίου παρ' όλα τα πενιχρά οικονομικά μέσα που διαθέτει.
Εν τούτοις πρέπει να τονίσω πως η προστασία του διατηρητέου αυτού κτιρίου πρέπει να αναληφθεί από το υπουργείο Πολιτισμού στο οποίο έχουμε κατ' επανάληψη αποταθεί με πλήθος επιστολών. Σε αυτές καταγράφαμε το πρόβλημα και ζητούσαμε την άμεση παρέμβασή του και την παροχή βοήθειας από εξειδικευμένο προσωπικό και ανάλογους οικονομικούς πόρους.
Και αυτό πρέπει να γίνει άμεσα, προτού οι φθορές από την υγρασία προκαλέσουν μόνιμη καταστροφή του ιστορικού κτιρίου και των τοιχογραφιών που περιέχει», καταλήγει ο κ. Μαραβέλιας.
«Ξενώνας» με ιστορία
Αντεξε 150 χρόνια διαρκούς φθοράς
«Το γεγονός ότι για πολλά χρόνια, τόσο το ''Παλατάκι'' όσο και ο ''ξενώνας'' με τους υπόλοιπους χώρους χρησιμοποιήθηκαν για διάφορες χρήσεις, ακόμα και ως ψυχιατρική κλινική, είχε αποτέλεσμα οι τοιχογραφίες να σκεπαστούν με επιχρίσματα και αυτό το γεγονός, από μία άποψη, είχε και τη ''θετική'' πλευρά του, καθώς το έργο διατηρήθηκε μέχρι την εποχή μας», λέει ο κ. Ιγγλέσης.
«Σήμερα ο λεγόμενος "ξενώνας" είναι επίσημα "μουσείο Ν. Γύζη", το επισκέπτονται σχολεία, σύλλογοι, αλλά και ομάδες εκδρομέων από την Αττική και άλλες περιοχές. Ωστόσο, οι χώροι του, εκτός από τη συγκεκριμένη αίθουσα, χρησιμοποιούνται για άλλες πολιτιστικές ανάγκες, ενώ θα μπορούσαν να αποτελέσουν αμιγώς μουσείο για τον μεγάλο καλλιτέχνη και να προστεθούν στο οίκημα ενημερωτικά πόστερ και άλλα εκθέματα, να γίνονται προβολές, καθώς και εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά.
Μια πρόταση είναι να αναβιώσει και ο χώρος γύρω από το κτίσμα του ξενώνα, όπως ήταν η πέργολα, αλλά και οι βάσεις με τις τέσσερις συνθέσεις από αγάλματα και σιντριβάνια.
Εχει γίνει ένα απίστευτο ''πλιάτσικο'' του ευρύτερου χώρου, με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση των σιντριβανιών, που αποτελούν ''υπόθεση εσωτερικών ελγινείων'', καθώς αποσπάσθηκαν και μεταφέρθηκαν, κάποιες άλλες εποχές, για να κοσμούν σήμερα διάφορα σημεία και πλατείες στο κέντρο της Αθήνας! Εμείς, ως κάτοικοι του Χαϊδαρίου, διεκδικούμε την επιστροφή τους, για να κοσμούν και πάλι τον χώρο που συνδέεται και με το έργο του Γύζη».
Η καταστροφή του 1912
Πάντως φθορές στο έργο γίνονταν και πριν από... 100 χρόνια! Μια καταγεγραμμένη μαρτυρία του Κίμωνα Μιχαηλίδη το 1912 κάνει λόγο για εγκατάλειψη και φθορά των τοιχογραφιών που είχαν επιφυλάξει οι σύγχρονοί του χρήστες του χώρου, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι το έργο «το έγλειψε ο χρόνος και η υγρασία!».
Σε άλλο σημείο παρατηρεί ότι «πάνω στους τοίχους μιας κάμαρας ισόγειας είναι ακόμα, μισοχαλασμένες από τον καιρό και την κακομεταχείριση, τρεις εικόνες: η Ανοιξη, το Καλοκαίρι και το Φθινόπωρο. Την τέταρτη, τον Χειμώνα, την έθαψε των ανθρώπων η απονιά. Στη θέση της, ένας φεγγίτης, με απορία ανοίγει πελώριο μάτι μπροστά στην ασέβεια».
«Μιλάμε για τη μοναδική παγκοσμίως τοιχογραφία του καλλιτέχνη», λέει ο Γ. Ιγγλέσης, «γιατί μια δεύτερη τοιχογραφία που είχε κάνει στα πιο ώριμα χρόνια του το 1898 στη Γερμανία, την περίφημη ''Aποθέωση της Bαυαρίας'', τελικά καταστράφηκε μαζί με το κτίριο, κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο».











ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ
planetgreece.gr